Orgellessen
Natuurlijk kreeg ik mijn eerste orgellessen van mijn vader.  Hoe is dat gegaan? Toen ik tegen mijn vader zei: "die toccata van Grison wil ik ook leren spelen", reageerde mijn vader nogal nuchter met de woorden: "dan zal je toch eerst noten moeten leren". Zo gezegd , zo gedaan. Diezelfde avond kreeg ik de Harmoniumschool van Frieso Moolenaar in m'n handen gestopt en daar ging ik. Als ik me goed herinner had ik de basisnoten dezelfde avond onder de knie. Daarna de Harmoniumschule van August Reinhard en natuurlijk de Psalmen van J. Worp.

Na enkele jaren bij m'n vader in de leer geweest te zijn op het Liebig harmonium, kreeg ik les van Wiebe Zeilstra. Wiebe was een geziene huisvriend en speelde virtuoos piano en orgel.
Bij Wiebe heb ik o.a. al de oude meesters van uitgeverij Schuitema doorgeworsteld.


Wiebe improviseert op de piano onder toeziend oog van mijn vader
Wiebe improviseert


Het  kon natuurlijk niet uitblijven, ik wilde overstappen van het harmonium naar een echt kerkorgel. Het klinkt logisch en vanzelfsprekend, maar om op een kerkorgel te spelen - laat staan regelmatig te studeren - is een ongelooflijke klus die veel uithoudingsvermogen en geduld vraagt. 

Ik werd leerling van de Rotterdamse Muziekschool en viel met m'n neus in de boter want mijn lerares werd Jet Dubbeldam.
Jet Dubbeldam was organiste van de Duitse Kerk ( 
Deutsche Evangelische Gemeinde ) in de Zwarte Paardenstraat  te Rotterdam-Centrum. Bovendien was zij hoofddocente orgel aan het Rotterdams Conservatorium. De jaren in de Duitse Kerk zijn onvergetelijk geweest. Het orgel was een geschenk van Hitler aan de Duitse Kerk. Dat er daardoor eventueel een vloek rustte op het orgel heb ik nooit gemerkt, integendeel, het was een geweldig orgel!
Rotterdam Duitse Kerk - Zwarte Paardenstraat - exterieur
Rotterdam Duitse Kerk -
Zwarte Paardenstraat 
Rotterdam Duitse Kerk - Zwarte Paardenstraat - front
Rotterdam Duitse Kerk - Zwarte Paardenstraat - front
De Rotterdamse Muziekschool gaf zo nu en dan een cijferlijst uit, ook ik kon daar niet aan ontsnappen. Een vaste prik was een jaarlijks leerlingenconcert. Daarnaast werd er met kerst - jaarlijks - een concert georganiseerd. Leerlingen van de Muziekschool haalden uit hun lesinstrument het beste naar boven. Ook ik klom op de bok met een werk van Willem Mudde. Eigenlijk zou je kunnen zeggen dat dit mijn eerste, openbare optreden was.

Rotterdam Het Steiger
Rotterdam - Het Steiger
het steiger
Citykerk Het Steiger - orgel

Jet Dubbeldam verving regelmatig organist Piet van den Kerkhoff in de Nieuwe Zuiderkerk in Rotterdam. Daardoor dat ik ook op dit imposante 4-klaviers orgel - met een echt fernwerk - geregeld les kreeg en kon ik ervaren hoe het was om op zo'n groot orgel te spelen.

Jet Dubbeldam op het orgel van de Nieuwe Zuiderkerk te Rotterdam
Jet Dubbeldam
Nieuwe Zuiderkerk - Rotterdam
Nieuwe Zuiderkerk - Rotterdam
De studieorgels

Als je les hebt moet er natuurlijk ook gestudeerd worden. Ook voor mij gold dat ik op een of andere manier studieorgels moest zien te vinden. In Rotterdam-Schiebroek had je de Gereformeerde Meidoornkerk en de Ned. Herv. Goede Herderkerk.



Rotterdam-Schiebroek - Meidoornkerk
Rotterdam-Schiebroek - Meidoornkerk



Rotterdam-Schiebroek Meidoornkerk
Meidoornkerk 
( tijdens de trouwdag van zus Marianne in 1970 )
Rotterdam-Schiebroek - Meidoornkerk
Jan ( registrant en orgelvriend )& Cor
Rotterdam-Schiebroek - Meidoornkerk
Jan, Cor & pa
Om op het orgel te kunnen studeren moesten er heel wat hobbels worden genomen. Vooral de tijdstippen en de limieten waarop ik mocht studeren, waren formeel volstrekt ontoereikend. Een tweetal voorbeelden hiervan, een van de Meidoornkerk en een tweede van de Goede Herderkerk.

Om toch elke avond te kunnen studeren,  moest ik de meest gekke dingen uithalen. Bijvoorbeeld in de Goede Herderkerk was een foyer waar regelmatig  vergaderingen en partijen werden gehouden. Als tegenprestatie voor meer studietijd hielp ik het kostersechtpaar mee met afwassen. Torenhoge stapels van kopjes, schotels, glazen etc. afwassen en drogen om er weer een extra uur studie voor terug te krijgen. In de Meidoornkerk heb ik vaak de stoelen in het nabijgelegen gebouw "de Brandaris" moeten helpen rechtzetten. Duizenden stoelen in mijn herinnering. De kosters knepen als tegenprestatie hun ogen dicht als de sleutel van de kerk later werd ingeleverd dan officieel was toegestaan.


In de Meidoornkerk zijn heel wat "trouwtjes" gespeeld voor familie en vrienden. Het gereformeerde verenigingsleven kende toentertijd ( jaren zestig ) een bloeiende periode, dus voor mij een unieke gelegenheid om al die trouwdiensten te spelen waardoor ik het organistschap onder de knie begon te krijgen.




Rotterdam-Schiebroek - Goede Herderkerk
Rotterdam-Schiebroek - Goede Herderkerk
    

Rotterdam-Schiebroek - Goede Herderkerk
Goede Herderkerk - voormalig front
Rotterdam-Schiebroek Goede Herderkerk
In de studietijd


Rotterdam-Schiebroek - Goede Herderkerk
     Goede Herderkerk na de
      restauratie in 1986

Rotterdam-Schiebroek - Goede Herderkerk
Trouwdienst van nicht Linda
 1993

Vervolg studie.

Voor mij begon nu het echte werk. De grondbeginselen had ik geleerd, nu wilde ik repertoire opbouwen.  Na een aantal jaren stevig alleen gestudeerd te hebben, besloot ik weer eens les te nemen.
Ik kwam terecht bij Jan J. van den Berg organist van de Nieuwe Kerk in Delft en niet voor niets.
Jan J. v.d. Berg kende ik goed van zijn maandelijkse donderdagavondconcerten in de Nieuwe Kerk in Delft. Jarenlang bezocht ik zijn concerten op donderdagavond. Ik zat altijd helemaal achterin bij de graftombe van Willem van Oranje.

Achterin - zo ver mogelijk van het orgel af - kwam het orgel het mooist tot zijn recht. Het was in die jaren echt genieten van orgelmuziek pur sang. De overweldigende klank van het orgel en een meesterlijke organist, wat wil je nog meer? Maar in de winter was het er stervenskoud. Omdat ik helemaal achterin zat, was dat deel van de kerk niet van voetverwarming voorzien.  Daar zat ik dan tussen de graftombes- en monumenten van de Oranjes, kleumend van de kou.........


Delft - Nieuwe Kerk exterieur
Delft - Nieuwe Kerk

Jan J. van den Berg
Jan J. van den Berg
Delft Nieuwe Kerk - front
Delft - Nieuwe Kerk
front
 

Weer een paar jaar later heb ik ongeveer een jaar gestudeerd bij Herman van Vliet in Oudewater.

Oudewater Grote Kerk - exterieur
Oudewater Grote Kerk
Herman van Vliet
Herman van Vliet
Oudewater Grote Kerk - front
Oudewater Grote Kerk
front


Herman van Vliet kende ik van de vele concerten die hij in het land gaf. Zijn zoektocht naar onbekende orgelwerken - met name uit de franse romantische periode - was hem op het lijf geschreven. Bij Herman van Vliet heb ik vooral een aantal Franse orgelwerken doorgenomen qua interpretatie.

Naast de orgellessen volgde ik ook een periode koordirectie en harmonieleer om mijn blikveld te verruimen.

Thuis studeerde ik natuurlijk ook. In Rotterdam op de piano en later in Bennebroek en Heemstede op het spinet.


spinet
Thuis orgelwerken doorzagen op het spinet

Eigenlijk was het zo dat in de huiskamer de eerste ideeën ontstonden voor de volgende uitvoering. Globaal had ik in mijn hoofd wat ik wilde spelen en dat toetste ik thuis op de praktische haalbaarheid.


Blijven studeren

Inderdaad, een organist blijft z'n levenlang studeren. Ik heb eigenlijk nimmer een moment gehad waar op ik dacht: "nu zit het werk er op". Integendeel, muziek maken blijft een uitdaging.

Een belangrijk deel van de studie besteedde ik aan het bezoeken van concerten. Ik denk met name in de beginjaren aan de 14-daagse concerten van Feike Asma in de Wilhelminakerk, Oranjeboomstraat in Rotterdam-Zuid en later de Oude Kerk te Amsterdam. Het orgel van de Oude Kerk in Amsterdam vind ik trouwens een schitterende, zilveren klank hebben. Ik vind het een dijk van een orgel!  
Weliswaar loeizwaar om te bespelen, maar je hebt dan ook wat.................
Later volgden de concerten in Zutphen, Bolsward, Delft, Gouda, Maassluis, Kampen etc. Ook andere organisten waaronder Jan. J. van den Berg, Klaas-Jan Mulder, Herman van Vliet, Willem Hendrik Zwart.

De concerten geven een schat aan informatie over de programma-opbouw, keuze van de orgelwerken en natuurlijk de uitvoeringspraktijk. Het zijn bouwstenen gebleken van mijn eigen programma's. Het daagt óók uit om zelf op zoek te gaan in bibliotheken ( NOB, Haarlem, Utrecht, Berlijn, Munchen, Regensburg, Parijs ) om werken te ontdekken of er meer informatie over te verkrijgen.

Ik heb wel een doel nodig, bijv. de voorbereiding op een uitvoering of kerkdienst. Zomaar in het wilde weg orgelspelen zou voor mij niet werken. Je maakt een keus uit een bepaalde stijlperiode en gaat daarmee aan de slag. Je zou kunnen zeggen dat in de beginjaren het fundament wordt gelegd voor een huis wat je in je latere leven in gaat richten.


Samengevat is mijn studie geweest:

Orgel:
C.M.van Esch ( pa )  1956 - 1960  
Wiebe Zeilstra 1960 - 1964
Jet Dubbeldam 1964 - 1970
Jan J.van den Berg 1977 - 1978
Herman van Vliet     1988 - 1989
Harmonieleer/solfége:        
Greet Kool   1971 – 1972
Koordirektie en Muziekpedagogiek:        
Jan Kriek  1973 – 1975


engeltje